Beter gematcht bloed voor vrouwen voorkomt ziekte bij hun toekomstige baby’s
Nieuws
Wanneer vrouwen onder de 45 jaar bloed nodig hebben, wordt dat in Nederland gematcht voor bloedgroep K (Kell). Bij een toekomstige zwangerschap voorkomt dit problemen bij het ongeboren kind. Jessie Luken, transfusiearts bij Sanquin, heeft dit aangetoond met onderzoek over een periode van maar liefst 20 jaar. Haar artikel hierover is bekroond met de RISE-award voor het beste onderzoeksartikel in het Amerikaanse vakblad Transfusion.
Sinds 2004 krijgen vrouwen onder de 45 jaar in Nederland beter gematcht bloed. Naast bloed gematcht voor ABO en RhD (vroeger rhesus D genoemd) krijgen deze vrouwen ook bloed dat is gematcht voor bloedgroep K (‘Kell’). Doel is om te voorkomen dat vrouwen antistoffen tegen deze bloedgroep maken. Tijdens een toekomstige zwangerschap kan hun ongeboren kind daar last van krijgen. Dat we dit beleid in Nederland al jaren hebben, geeft de mogelijkheid om het effect daarvan goed in kaart te brengen.
Aanleiding voor matchen op bloedgroep K bij transfusies is dat eerder bleek uit onderzoek van Sanquin dat vrouwen die anti-K hadden tijdens de zwangerschap, vaak in het verleden een bloedtransfusie hadden gekregen. Maar liefst tot 83% van de gevallen. Om vermijdbare antistofvorming door een transfusie te voorkomen is daarom gestart met matching voor K voor vrouwen tot 45 jaar.
Ernstige bloedarmoede
Anti-K antistoffen kunnen zowel het bloed van de ongeboren baby afbreken als de aanmaak van rode bloedcellen remmen. De baby’s kunnen daar ernstige bloedarmoede van kan krijgen. Dit heet hemolytische ziekte van de foetus en pasgeborene (HZFP). Soms is het nodig om de baby nog in de buik bloedtransfusies te geven. Ook na de geboorte kan het kind erg ziek zijn en behandeling nodig hebben om blijvende schade door ernstige bloedarmoede en de afbraakproducten van rode bloedcellen te voorkomen.
Verschillende bloedgroepen
Kinderen kunnen ziek worden van antistoffen tegen veel verschillende bloedgroepen. RhD is de belangrijkste, K volgt daarna. Voor twee andere belangrijke bloedgroepen, c en E, krijgen vrouwen tot 45 jaar nu ook gematcht bloed bij een transfusie. Het effect daarvan wordt momenteel beoordeeld.
Bij RhD kunnen we antistofvorming tijdens de zwangerschap grotendeels voorkomen met de rhesusprik: toediening van anti-D aan de zwangere vrouw. "Voor bloedgroep K is die mogelijkheid er niet", legt Jessie uit. "Maar in ieder geval kan je een deel van de antistofvorming wel voorkomen door meisjes en vrouwen onder de 45 jaar op bloedgroep K gematcht bloed te geven als ze een transfusie nodig hebben. Dit beleid heeft geleid tot een halvering van het aantal zwangerschappen waarbij vrouwen antistoffen hebben tegen K terwijl de vader K-positief is en het kind dus ziek kan worden. In Nederland worden nog maar een paar kinderen per jaar geboren die ernstig ziek zijn van de anti K-antistoffen van hun moeder."
Zo ging het onderzoek
“In Nederland was het matchen voor K eigenlijk supermakkelijk uit te voeren”, vervolgt Jessie. “Dat komt omdat we alle donors zo goed getypeerd hebben, je kan daardoor eenvoudig voor K gematcht bloed geven. 91% van de donors is K-negatief , dus het is niet ingewikkeld om het juiste donorbloed te kiezen. Voor het onderzoek bij zwangere vrouwen konden we data analyseren van het landelijke screeningsonderzoek PSIE, waar vrijwel alle zwangere vrouwen aan meedoen. In het begin van de zwangerschap wordt daarvoor onderzocht of de vrouw antistoffen in het bloed heeft tegen rode bloedcellen. Zijn die er, dan komt er vervolgonderzoek bij Sanquin Diagnostiek, of bij 10% van de zwangere vrouwen, bij het lab van het UMCG in Groningen. Daarbij wordt in kaart gebracht tegen welke bloedgroep de antistoffen gericht zijn en of de baby gevaar loopt."
Halvering risicozwangerschappen met anti-K
Jessie analyseerde de data van in totaal 36.000 zwangerschappen waarbij zwangeren antistoffen maakten. In 1550 van die gevallen ging het om anti-K. Het aantal zwangerschappen met anti-K daalde van 68 naar 20 per 100.000 zwangerschappen. Bij al deze vrouwen zorgt het voorkomen van anti-K voor minder tests en bezorgdheid tijdens de zwangerschap. Het kind heeft alleen risico om ziek te worden als de vader ook de K-bloedgroep heeft. Jessie: “Het aantal zwangerschappen met anti-K waarbij er risico was op HZFP halveerde ten opzichte van de tijd voordat we matchten op K. Dat betekent dat een relatief eenvoudige maatregel ernstige ziekte voorkomt bij een kleine groep kinderen.”
In de Verenigde Staten wordt er nog niet standaard gematcht op bloedgroep K. “Daarom is het extra mooi om juist in de Verenigde Staten hier aandacht voor te krijgen door de toekenning van de RISE-award. De uitkomsten van ons grootschalig onderzoek kunnen verandering in brengen in het voorkomen van antistoffen door transfusie in andere landen.”
Publicatie in Transfusion: "Reduction of anti-K-mediated hemolytic disease of newborns after the introduction of a matched transfusion policy: A nation-wide policy change evaluation study in the Netherlands".
